آداب و رسوم جشن چهارشنبه سوری

جشن چهارشنبه سوری یکی از آیین‌های کهن ایرانیان است که از دیرباز در آخرین شب چهارشنبه سال جشن گرفته می‌شود.

تاریخچه‌ی دقیقی از ای موضوع که این جشن از چه تاریخی وارد مراسم‌های ایرانی شده است در دسترس نیست اما این جشن مربوط به قبل از ورود اسلام به ایران است.

مراسم‌های گوناگونی از گذشته در این روز انجام می‌شد که امروزه بسیاری از آن‌ها از بین رفته است و آتش بازی جایگزین آن‌ها شده است؛ اما همچنان در برخی از مناطق کشور این جشن به شیوه سنتی آن برگزار می‌شود.

با توجه به این که به چهارشنبه سوری نزدیک می‌شویم امروز در این مطلب به سراغ علت برگزاری این جشن می‌رویم و آیین‌های باستانی و آداب و رسوم‌های مربوط به این روز را معرفی می‌کنیم.

چرا ایرانیان باستان چهارشنبه سوری را جشن می‌گرفتند؟

همانطور که گفتیم تاریخچه دقیقی از جشن چهارشنبه سوری در دسترس نیست اما برخی معتقد اند که ایرانیان باستان اعتقاد داشتند که آلودگی و نحسی سال کهنه را نباید با خود به نوروز برد؛ از همین رو، آخرین چهارشنبه سال را جشن می‌گرفتند و با روشن کردن آتش بزرگی غم و غصه‌ها، کینه‌های گذشته، کثیفی‌ها و ناراحتی ها را در آتش می‌سوزاندند و با دلی پاک به استقبال نوروز و سال نو می‌رفتند.

آتش اصلی ترین نماد چهارشنبه سوری است که همچنان، با گذشت سالیان دراز، این نماد در جشن چهارشنبه سوری باقی مانده است و در کنار همه آتش بازی‌ها، آتش بزرگی هم روشن می‌کنند.

آتش نماد پاکی و از بین بردن بدی‌ها است. افراد در این روز با پریدن از روی آتش، بدی‌ها را به دست آتش می‌سپارند و با خوبی‌ها به سراغ سال جدید می‌روند.

آداب و رسوم جشن چهارشنبه سوری

پریدن از روی آتش

یکی از مراسم‌های جشن چهارشنبه سوری که هم اکنون نیز در اکثر شهرها برگزار می‌شود، پریدن از روی آتش است.

افراد در این روز آتش‌های بزرگی روشن می‌کنند و به نوبت از روی آن می‌پرند. در برخی از مناطق ایران، افراد دور آتش جمع می‌شوند و به رقص و پایکوبی محلی می‌پردازند.

قاشق زنی

یکی دیگر از مراسم‌های مخصوص جشن چهارشنبه سوری که متاسفانه این روزها به فراموشی سپرده شده است جشن قاشق زنی است. افراد، به خصوص کودکان، در این روز چادر رنگی به روی خود انداخته و صورت خود را کاملا می‌پوشانند.

سپس به همراه قاشق و ظرف فلزی به در خانه همسایه‌ها و اقوام رفته و افراد داخل خانه با شنیدن صدای قاشق، به استقبال آن‌ها می‌آیند و در ظرفشان آجیل چهارشنبه سوری، شکلات و شیرینی میریزند.

این مراسم تشابه زیادی به جشن هالووین دارد؛ ما متاسفانه در سال‌های اخیر به دست فراموشی سپرده شده است؛ البته در برخی از مناطق تهران این جشن هرساله به صورت نمادین اجرا می‌شود.

کوزه شکنی

کوزه شکنی یکی دیگر از آیین‌های باستانی چهارشنبه سوری است که در حال حاضر از بین رفته است و تقریبا دیگر در هیچ کجا اجرا نمی‌شود.

در این مراسم افراد کوزه‌های آب را بر زمین می‌زنند و می‌شکنند. گاهی در کوزه سکه یا ذغال نیز قرار می‌دادند.
افراد بر این باور بودند که بد یمنی درون کوزه جمع می‌شود و با شکستن آن، بدیمنی را از بین می‌بردند. در برخی از مناطق اعضای خانواده کوزه را دور سر خود می‌گرداندند تا بدیمنی و غم و غصه درون آن رود و سپس کوزه را می‌شکستند تا با دلی پاک به استقبال سال نو بروند.

فال گوش ایستادن

در این مراسم معمولا دختران جوان نیتی در دل خود می‌کردند و صحبت افرادی که از کوچه می‌گذشتند را گوش می‌دادند یا به اصطلاح فال گوش می‌ایستادند و بر اساس صحبت‌های آن‌ها، جواب نیت خود را تعبیر می‌کردند.

شاهنامه خوانی

در انتهای شب و جشن چهارشنبه سوری، افراد خانواده دور هم جمع می‌شدند. معمولا بزرگ خانواده برای جمع شاهنامه می‌خواند و دیگر افراد به او گوش می‌دادند و در این میان از خود با آجیل چهارشنبه سوری پذیرایی می‌کردند و کنار یکدیگر شب خوشی را سپری می‌کردند.

اسپند در آتش ریختن

این مراسم در بین مردم خراسان بسیار رواج داشت. در این آیین، افراد مقداری اسپند در آتشی که برای چهارشنبه سوری روشن کرده بودند می‌ریختند و اعتقاد داشتند که دود کردن اسپند باعث از بین رفتن بد یمنی‌ها می‌شود.

در کنار اسپند گاهی مقداری نمک نیز می‌ریختند تا در هنگام سوختن در آتش حالت جرقه ایجاد کند.

در نهایت باید گفت که چهارشنبه سوری یکی از آیین‌های باستانی ایرانیان است که اگرچه همچنان نیز جشن گرفته می‌شود اما با شکل اصلی و اصیل خود بسیار فاصله دارد.

چه بهتر که در کنار آتش بازی‌های شب چهارشنبه سوری، برخی از این مراسم‌هایی آیینی را نیز اجرا کنیم تا این سنت‌ها از بین نروند و نسل به نسل بچرخند.